به گزارش سرویس نشریات «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ نشریات دانشجویی را می‌توان یکی از مهم‌ترین راه‌های ارتباطی تشکل‌ها، کانون‌ها و انجمن‌های دانشجویی با بدنه دانشگاهی دانست. چرا که عملا این نشریات هستند که به عنوان رسانه‌ی مکتوب نقش ایفا می‌کنند و می‌توان آنرا از جریان ساز ترین رسانه ها در فضای دانشگاهی قلمداد کرد اما تا حدودی این رسانه ها در عصر حاضر و چندین سال اخیر کار را به پیام رسان ها و پلتفرم های اجتماعی داده اند.
اما با توجه به حدود دوسال دوری دانشجویان از فضای دانشگاه به واسطه شیوع کرونا، یکی از بخش‌هایی که دچار چالش‌های جدی شد، نشریات دانشجویی بودند. از این رو «خبرنامه دانشجویان ایران» در حاشیه برپایی غرفه در نشست سالانه اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویان مستقل سراسر کشور در میزگردی با حضور محمدامین دبیر سیاسی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران، محسن شکیبامنش، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه بیرجند، ابراهیم غمخوار، عضو ناظر برنشریات دانشگاه شیراز و محمد شاهد چرخکار، دبیر نشریات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علامه طباطبائی به چالش های موجود در نشریات دانشجویی پرداخته شد که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
سوال: ابتدا توضیحی درباره نشریات فعالی که در دفترتون دارید بفرمایید. در زمان شیوع کرونا با چه چالش‌هایی مواجه شدید و چه تغییراتی در انتشار و نحوه سازوکار نشریات شما اتفاق افتاد؟ پیشنهادتون برای فعال‌تر شدن نشریات چیست؟
محمدامین دبیر سیاسی انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران
در حقیقت نشریات دانشجویی یکی از ابزارهای اصلی جذب نیرو در انجمن‌های اسلامی و علمی هستند. در این مدت که با مشکل کرونا مواجه بودیم تغییرات زیادی در تمام فعالیت‌ها علی‌الخصوص فعالیت‌های تشکیلاتی داشتیم. بخش‌هایی از فعالیت‌های تشکیلاتی متوقف شدند و نشریات هم به تبع اینها دچار ضعف و مشکل شدند. به نظرم باید همگام با فعالیت‌هایی که در دفاتر و حتی در اتحادیه برگزار می‌شود، پیگیری جدی در جهت احیای نشریات دانشجویی داشته باشیم. به نظرم اصلی‌ترین راه برای احیای نشریات بر عهده دفاتر دانشگاه‌ها است و تشکیل هیئت تحریریه قوی توسط سردبیری پرتلاش و توانا و دارای مطالعه که بتواند افراد توانمند را دور هم جمع کند ضروری است. درباره نشریات انجمن مستقل در دانشگاه تهران هم باید عرض کنم که ما چون عمدتاً به ضورت دانشکده‌ای کار می‌کنیم نشریه قدم در دانشکده حقوق و علوم سیاسی، نشریه مدیرانه و نشریه دانش و سرمایه از دانشکده مدیریت و نشریه‌ای در دانشکده جغرافیا که الان اسمش خاطرم نیست و یک نشریه در سطح دانشگاه هم دارم به اسم نشریه یار دبستانی که تفریبا از سال نود شروع به فعالیت کرده است. عمده موضوعات نشریات هم غیر از نشریه دانش و سرمایه، متنوع است و صرفا روی یک محور خاص تمرکز نمی‌کنیم.
محسن شکیبامنش، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه بیرجند
قطعاً با توجه به دوسال دوری دانشجویان از فضای دانشگاه، نشریات هم دچار مشکلات فراوانی شدند چون یکی از اصلی‌ترین نیازهای نشریات، نیروی انسانی و حضور افراد است تا بتوانند مسائلی را پیش ببرند. طبیعتاً ما هم مثل باقی دفاتر و تشکل‌ها از مشکلات و چالش‌های فعالیت در نشریات دور نبودیم و مجازی بودن آموزش به مرور زمان ما را به سمت فعالیت مجازی نشریات سوق داد. موضوعات هر شماره از نشریه هم داخل جلسات مجازی که تشکیل می‌شد تعیین می‌کردیم. به مرور زمان انسجام در محتوا و قالب به صورت الکترونیکی دنبال شد و ثبات پیدا کرد. فکر می‌کنم اگر اعضای دفاتر و هیئت تحریریه نشریات متوجه فلسفه و چرایی نوشتن در نشریات شوند و اهمیت‌شان را درک کنند به مرور زمان به سمت انسجام بخشیدن به نشریه هم می‌روند. یک بحث مهمی در دوران شیوع کرونا، کاهش محتوای برخی از دفاتر بود و طبیعتاً هرچقدر محتوایی که دفاتر دنبال می‌کنند بیشتر باشد، نمود محتوای قوی در نشریات هم بیشتر می‌شود و برعکس. پس توضیح فلسفه کار و ارائه محتوای قوی به دانشجو در ایجاد یک نشریه قوی تاثیر فراوانی دارد. در خصوص نشریات انجمن بیرجند هم، ما یک نشریه داریم که قریب به دوازده سال سابقه انتشار دارد به اسم نشریه سمعک. الحمدلله این نشریه در طول این دوازده سال به ثبات نسبی رسیده و سعی کردیم بر همین نشریه تمرکز کنیم.
ابراهیم غمخوار، عضو ناظر برنشریات دانشگاه شیراز
در ابتدا باید عرض کنم اینکه برخی افراد معتقدند عمر نشریات دانشجویی به پایان رسیده کاملاً دروغ است. نشریات دانشجویی همچنان بر فضای دانشگاه‌ها و حتی فضای بیرون دانشگاه‌ها تاثیرگذارند. البته این نکته که به واسطه شیوع کرونا و دور شدن دانشجویان از فضای دانشگاه، اثرگذاری نشریات کمتر شده درست است. به نظرم برای احیای نشریات دانشجویی باید فرآیندی چند مرحله‌ای طی کنیم. مرحله اول، انتشار فراخوان جذب نیرو در سطح دانشگاه است تا علاقه‌مندان به فعالیت در نشریات بتوانند ما را پیدا کنند.
البته پایبندی به معیارهای اصلی انجمن باید مورد توجه قرار بگیرد. حالا این آشنایی با معیارها از راه‌های مختلفی اتفاق می‌افتد مثل برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی. مرحله دوم مربوط به برگزاری کارگاه آموزش فعالیت در نشریات است که علاقه‌مندان به فعالیت در نشریات بتوانند مهارت‌های لازم برای فعالیت را یاد بگیرند. مرحله سوم این است که به نیروها اجازه آزمون و خطا بدهیم. در فضای نشریات دو دیدگاه وجود دارد؛ نگاه اول معتقد است که اگر وارد نشریات شدیم باید تز علمی داشته باشیم و به خروجی علمی برسیم و وظیفه اصلی نشریات تولید علم است. در جواب به این رویکرد هم عده‌ای معتقدند که اصلاً این‌طور نیست و لزوما هرکس که نشریه تاسیس می‌کند نباید به تولید علم بپردازد. فلسفه وجود نشریات آزمون و خطا و یادگیری نوشتن است. پس باید به نیروها اجازه آزمون و خطا بدهیم. ما در انجمن خودمون چند نشریه داریم که اصلی‌ترینشان نشریه جبهه واحد است. همچنین نشریه پابرهنه، نشریه سرک، نشریه خط57 و نشریه جزوه در انجمن مستقل شیراز منتشر می‌شود.
محمد شاهد چرخکار، دبیر نشریات انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه علامه طباطبائی
همانطور که مستحضر هستید به واسطه شیوع کرونا تمام مسائل جهان دستخوش تغییراتی شدند و انجمن‌ها و تشکل‌های دانشجویی هم به عنوان اصلی‌ترین ارکان حیات دانشجویی از این قائده مستثنی نبودند. در این دوران بسیاری از نشریات دانشجویی از دست رفتند و به عنوان مثال در دانشگاه علامه طباطبائی حدود چهار پنجم نشریات در این دوران از بین رفتند و همان تعداد باقی مانده هم باید با تغییر قالب فعالیت می‌کردند. انجمن مستقل دانشگاه علامه هم الحمدلله خیلی سریع خودش را با شرایط جدید وفق داد و ما در این دوسال حدود 100 شماره نشریه الکترونیکی منتشر کردیم و بنابر ملاحظات فعالیت مجازی، نه تنها فعالیتمان کمتر نشد که بیشتر هم شد.
این تغییر قالب که در نشریات رخ داد مخاطبان خاص خودش را داشت و نشریات دانشگاه به دلیل تغییر مخاطب مجبور به تغییر قالب و سطح مطالب شدند و به اصطلاح رویکرد «پیک شادی» در پیش گرفتند تا به هر نحوی مخاطب را حفظ کنند و به عبارتی هدف وسیله را توجیه کرد. متاسفانه خیلی اوقات این تغییرات بدون توجه به ضائقه مخاطب بود و ضرورت‌های انتشار موضوعات کمتر دنبال شد. طبیعتاً شرایط انتشار مجازی هم باعث شد حجم مطالب منتشر شده کمتر شود تا مخاطب به خواندن متن ترغیب شود و بنابراین باید سطح کیفی مطالب افزایش پیدا می‌کرد. انجمن مستقل دانشگاه علامه به طور کلی8 نشریه داردکه 7تا از آنها متعلق به دانشکده‌ها است به علاوه نشریه سحر که در سطح دانشگاه فعالیت می‌کند.
سوال: یکی از موضوعات مهمی که در نکات مطرح شده به چشم می‌خورد بحث دیده شدن نشریات بود. باتوجه به اینکه امسال ورودی‌های 1401 وارد دانشگاه می‌شوند که عمدتاً هم با فضای نشریات کاغذی بیگانه هستند و تمایل به خواندن مطالب در فضای مجازی را دارند، شما چه راهکاری برای جذب و ترغیب این دانشجویان به خواندن نشریات کاغذی خودتان دارد؟
محمدامین ترابی نژاد سردبیر نشریه قدم
به نظرم این مسئله به ضعف رسانه‌ای تشکل‌ها در دانشگاه برمی‌گردد. وقتی بعد رسانه‌ای ضعیف باشد شما نه تنها نشریه بلکه در اطلاع رسانی سایر فعالیت‌های تشکلی هم دچار مشکل می‌شوید. کاری که انجمن مستقل دانشگاه تهران علی‌الخصوص دانشکده حقوق و علوم سیاسی انجام میداد این بود که قسمت‌های مهم هر یادداشت و عکس‌های مرتبط با آن متن را در صفحه اینستاگرامش منتشر می‌کردیم تا علاقه‌مندان به مطالعه ترغیب شوند و احتمالاً در آینده به سمت تولید پادکست و نشریات چند رسانه‌ای هم برویم. راه حل بعدی هم به نظرم خارج کردن نشریه از سطح دانشگاه است. یعنی نشریات را عمومی‌تر کنیم و مخاطبان خارج دانشگاه را هم جذب کنیم که البته این ایده هم نیازمند قوی بودن تبلیغات است. طرح بعدی هم متنوع کردن نویسندگان هر نشریه است. مثلاً تعامل نویسندگان نشریات دانشکده‌ای و حنی دفاتر مختلف اتحادیه را افزایش دهیم.
محسن شکیبامنش، مدیر مسئول نشریه سمعک
فکر می‌کنم این مسئله که چطور به دیده شدن نشریات کمک کنیم مسئله تازه‌ای نیست. قبل از شیوع کرونا هم هر نشریه‌ای مخاطبان خاص خودش را داشت و تمام دانشجویان پیگیر نشریه نبودند. به نظرم باید این را بررسی کنیم که باحضوری شدن دانشگاه‌ها باید چه کار کنیم که نشریات جذابتر و باکیفیت‌تری داشته باشیم که تبدیل به ابزار دیده شدن یکسری فرد و گروه خاص نشود. اگر نشریه‌ای تولید کنیم که محتوای خاصی نداشته باشد بیشتر تبدیل به سفره در خوابگاه‌ها می‌شود وافراد پیگیر نشریه ما نمی‌شوند. لازمه جذابتر شدن نشریات هم در مرحله اول، صفحه‌آرایی مناسب علی‌الخصوص در صفحه اول است که بیشتر در دید افراد قرار می‌گیرد. تیتر یک نشریه و ویراستاری قوی هم بسیار اهمیت دارد. همچنین پرداختن به مسائل صنفی و موضوعات سطح دانشگاه که برای دانشگاه اهمیت بیشتری دارد هم به دیده شدن نشریه و اشتیاق به مطالعه نشریه ما کمک می‌کند. در مجموع معتقدم اهمیت و قدرت اثرگذاری نشریات کاغذی بسیار بیشتر از پادکست و قالب‌های این شکلی است.
ابراهیم غمخوار، سردبیر نشریه پابرهنه
درباره افزایش مخاطبان نشریات، باید به نیازسنجی مخاطب توجه جدی کنیم تا جامعه مخاطب افزایش پیدا کند. همچنین، درکنار فهم نیاز مخاطب باید به پیگیری رفع آن نیاز هم بپردازیم. بنده با پیگیری مطالبات جامعه بیرون از دانشگاه موافقم اما با اسپانسر پیداکردن و خارج شدن از قالب مستقل خودمان خیر. درمورد مقایسه نشریاتچندرسانه‌ای و نشریات کاغذی هم بنده با نشریات چند رسانه‌ای خیلی موافقم و یکی از پیشنهادات افزایش جذابیت بصری در دوران کرونا هم همین چندرسانه‌ای شدن نشریات بود. البته این به معنای کنار گذاشتن نشریات کاغذی نیست و بنده هم با این مورد مخالفم. به نظرم کنار گذاشتن قالب کاغذی و حس نوستالژیک نشریه کاغذی درست نیست و همین ورق زدن نشریات کاغذی به شور و شوق فعالیت هم کمک می‌کند.
محمد شاهد چرخکار، فعال نشریاتی دانشگاه علامه طباطبایی
درباره بهتر دیده شدن نشریات، به نظرم باید یک فضای تعاملی ایجاد کنیم. در حال حاضر یکی از مشکلاتی که به طور کلی جنبش دانشجویی دارد همین ضعف در ایجاد یک فضای تعاملی است و باید از خودمان بپرسیم که ما چه مقدار با مخاطبمان در ارتباطیم؟ آیا در نشریات ما راه ارتباطی مناسب با مخاطب گذاشته می‌شود یا خیر؟ آیا از ظرفیت پخش نشریات برای ارتباط با مخاطب استفاده می‌کنیم یا نه؟ که اگر به همه این سوالات پاسخ دهیم متوجه می‌شویم که چقدر کار داریم و چقدر عقب هستیم و متاسفانه این مسئله ارتباط با مخاطب در نشریات یک حلقه مفقوده است.
در رابطه با دانشجویان جدیدالورود هم فکر می‌کنم ذات نشریات، کاغذی بودنش است و آنها هم مشکلی با این قالب ندارند. نکته بعدی هم این است که استفاده از نیروهای بیرون از جمع خودمان منجر به بیشتر دیده شدن کار می‌شود اما نکته این است که استفاده از افراد خارج جمع خودمان منجر به نیروسازی خواهد شد؟ قطعاً خیر؛ چون نیرویی که از بیرون می‌آید تجربه و رشد خودش را داشته و کسی که برای طراحی نشریه از بیرون می‌آوریم و برایش هزینه می‌کنیم قبلاً هزاران ساعت کار کرده و تجربه دارد اما نیرویی که از داخل خود تشکیلات به طراحی می‌پردازد و آموزش می‌بیند و شروع به تجربه کردن مسائل مختلف می‌کند در بدنه تشکیلان رشد داده می‌شود و طراحان دیگری را پرورش خواهند داد.
در اینجا آفتی هم ممکن است ایجاد شود یعنی رشد گلخانه‌ای؛ به این معنا که ما فقط به تشکیلات و گروه خودمان محدود شویم و از آموزش به سایر دفاتر و گروه‌ها خودداری کنیم. نکته مهم بعدی، بحث فضای تعاملی داخل خوابگاه‌ها است. نقد گرفتن پسینی و پیشینی به این معنا که قبل و بعد انتشار نشریه، نظر مخاطب را درباره نشریه بپرسیم و به تعامل و گفت‌وگو با مخاطب بپردازیم. درباره تعامل با دانشگاه‌های دیگر هم به نظرم یک هزینه فرصتی باید داشته باشیم.
سوال: یکی از مسائل مهم مسئله تیم‌سازی در نشریات است. پیشنهاد شما برای نیروسازی افرادی که قرار است به تازگی وارد مجموعه ما شوند و شروع به نوشتن کنند چیست؟
محمدامین ترابی نژاد:
بنده در این قسمت نقش و تاثیر سردبیری را بسیار مهم و پررنگ می‌دانم. سطح دانش و مهارت‌های سردبیر باید نسبت به باقی افراد نشریه بالاتر باشد. سردبیر باید توانایی شناخت مهارت‌ها و اطلاعات نیروهایش را داشته باشد تا متناسب با سطح اعضا با آنها تعامل کند و نیروهای جدید را آموزش دهد. نکته مهم بعدی هم حفظ گروه تحریریه است؛ یعنی گروه تحریریه اگر وجود نداشته باشد در بحث رسیدگی به امور و ایدهپردازی دچار مشکل می‌شوند. خود نیروهای جدید هم در اثر دیدن این ایده‌پردازی‌ها یاد می‌گیرند و بیان نظراتشان می‌پردازند. نکته سوم هم، ارتباط با خبرگزاری‌ها و بسترهای دانشجویی است. بهترین مثال فکر می‌کنم همین خبرنامه دانشجویان ایران باشد؛ به هر حال سرویس نشریات و همین دیده شدن متن در بخش نشریات می‌تواند نویسنده را حداقل در دانشگاه خودش چند قدم جلوتر بیندازد.
محسن شکیبامنش:
مطلبی که به ذهن بنده می‌رسد، ایجاد دغدغه برای افراد است. قبلا هم عرض کردم افراد باید بدانند فلسفه وجودی نشریه ما برای چیست. اگر کادرسازی در نشریه از قبل وجود نداشته قطعاً در این مسیر باید از تجربیات افراد دیگر هم کمک بگیریم چون نشریه حاصل یک فرآیند نیازمند افراد مختلف است. به هر فرد اگر وظیفه دقیقی سپرده شود و پس از مدتی بدانند که در آن بخش‌ها رشد کردند قطعا احتمال ماندگاری‌شان در مجموعه بیشتر می‌شود.
ابراهیم غمخوار:
خب در مورد بحث کادرسازی در نشریات، فلسفه اصلی نشریات همین نیروسازی است و قبلا هم عرض کردم وظیفه اصلی، تولید علم نیست. پایه و اساس نشریه باید یک تیم قوی باشد. ما داخل نشریه عناوین مختلفی می‌بینیم که هر کدام می‌توانند مخاطب را با خود همراه کنند. بحث ایجاد فراخوان برای جذب نیرو و آموزش به آن افراد هم در کادرسازی موثر است. کادرسازی به قطع نشدن روند نوشتن در نشریات و همچنین ادامه‌دار بودن مسیر نشریات کمک می‌کند. کادرسازی، نشریه را هدفمند می‌کند و فضای گفتمانی در نشریه را منسجم‌تر می‌کند.
محمدشاهد چرخکار:
وقتی از بیرون به فضای جنبش دانشجویی نگاه می‌کنیم به نتایج جالبی بر می‌خوریم. گروهی از افراد هستند که صرفاً به رشد خودشان اهمیت می‌دهند و خروجی کار را می‌بینند اما گروهی دیگر ناظر به نتیجه کار می‌کنند اما فرآیند برایشان بسیار بااهمیت است. این تفاوت خودش را در نشریات هم نشان می‌دهد. به عقیده بنده رسالت اصلی جنبش دانشجویی همین نیروسازی است تا بتوانند در آینده هم به مسیر ادامه دهند. اگر به یک طراح تازه کار فرصت آزمون و خطا ندهیم آن نیرو باید کجا تجربه کسب کند؟ در ویراستاری و یادداشت نویسی و... هم این امر صادق است. در این بین میزان تلاش نیروها هم مهم است. طبیعتا سطح مطالعه و اگاهی نویسنده هم در این مسیر بسیار مهم است. ما نباید صرفاً محدود به مطالعه چند خبر و تحلیل شویم و همین امر تاحدی منجر به کاهش سطح کیفی نشریات دانشجویی شده است.
گزارش از زهرا پلویی
